درس دهم : سنجشگریدرتفکر
اقسام خطاهای ذهنی
خطاهای صوری : خطاهای ناشیازبهکاربردناستدلالهای نامعتبر
خطاهای غیر صوری:
خطا های ناشیازبهکاربردن مقدماتغلط
خطاهای ناشی ازعوامروانی
تفلرنقادانهیاسنجشگرانه،فراگیردمهارتتفلروتفلرکردندربارهنحوه هحیتفلراست.
پرورشمهارتهادتفلرهحیوارزیابیاستدلالهاماننداکثرفعالیتهادانسانینیازمندتمرینوتلراراست.
تفاوتمهممیانمتفکرنقّادوغیرنقّاد:
جدی گرفتنفرایند تفلر وتوجه آگاهانه بهآن
پرسیدنسؤالاتدرستوبهجا
بررسیوجوهمختلفیک مطلبهنگامشنیدنیاتصمیمگیرد دربارهآن،
کاربردهای استدلال :
۱–درکحقیقت؛
درعلومتجربیوعلومانسانیدرپیفهمحقایوعلمیهستیم.به استدلالهاییکهدراینعلومبهکارمیروند
برهانمی گویند.
۲–اقناعدیگران؛
گاهیدرزندگیدرپیقانعکردندیگرانهستیم.بهعنوان مثالدریکسخنرانی،مانندسخنرانیمذهبی
یادرمیانتجمعیاعتراضی،سخنرانبه دنبالایناعافرادبرادانجامدادنعملییاپذیرشمطلبیاست.
درگذشتهچنین استدلالهاییرادرفن خطابهبررسیمیکردند.اماامروزهرسیدنبهچنینهدفی،
علاوهبرلاطابه،شامتمامیروشهایاقناعیمیشودکهبرلایازآنهادرتبلیغاتنیز بهکارمیروند.
درفنبیانبهسخنرانانآموزشدادهمی شودکهچگونهبابریراردتماس چشمیباشنوندگان،روانوشیوا
سخنگفتنواستفادهمناسباززبانبدن،تأثیرکلامی یود تروزبانیاثرگذارترداشتهباشند.
۳–غلبهبردیگران؛
گاهیدربحثبادیگرانتنهادرپیغلبهبرآنهاهستیم.به عنوانمثالدرجریانیکمناظرهتلویزیونی،طرفیندر
پیایناعیلدیگرنیستند؛بللههدفآنهاشکستدادنطرفمقابلاست.
هدفآنهابیاناستدلالهاییاست کهدرمقابآنها،طرفمقابحرفیبرادگفتننداشتهباشدومجبوربه
پذیرشنتایجآنها و یااعترافبهشلستشود.کسانیکهشاهداینمناظرهاند،بهفرد پیروزگرایشپیدا میکنند.
درگذشتهاینگونهاستدلالهارادرفن جدلبررسیمیکردند.
بهتراستدرجدل بهگونکهادمقکدماتلاکودرامطکرحکنکیمککهطکرفمقابکنتوانکدنتیجکهمکوردنظکرمکار
زودتر حدسبزند؛وناگهانباطرحنتیجهمورد نظرمانودراغافلگیرکنیم.
بهتراست مرحلهبهمرحلهازودنسبتبهپذیرشسخنانماناعترافبگیریمتانتواندسخنانلاودراتغییردهد.
بارارزشیکلماتدرجملات
بار ارزشی مثبت: کلمات یا جملاتی کهخوب ، محترمانه ، مورد پسند ، مودبانه و مثبت است.
بار ارزشی منفی: کلمات یا جملاتی که بد و زشت ، نکوهش شده ، بی ادبانه ومنفی است.
بار ارزشی خنثی: کلمات یا جملاتی که فاقد دو ویژگی مثبت و منفی است.
بارارزشیبیت (ع) ش مثبت : محسن حججی در راه دفاع از حرم اههید شد.
بارارزشیمنفی:درحمله سپاهپاسداران انقلاب اسلامی،تعدادزیاددازتروریستهادداعش به هلاکت رسیدند.
بارارزشیلانثی: در تصادف دیروز، همه افراد مردند.
مغالطه بار ارزشی کلمات:بلاربردناشتباهییاعمدیکلماتیکهدارایبارارزشیمتفاوتی
هستند ومیتواندمنشأ لاطاداندیشهباشد
من در اعتقادات لاودثابت یدم و استوارهستمبار ارزشی م .ثبت
شما نسبت به پیشفرضهاد لاودلجاجت و تعصبمیورزیدبار ارزشی منفی .
او در موضع گیردهاد لاودیک دنده و کله شواست.بار ارزشیمنفی
مغالطهدراثرعواملروانی:
متأسفانهبسیاردازانسانهابیشترتحتتأثیرعوامروانیهمچونتملو،ترس،تطمیعومانندآنیرارمیگیرند
تاتحتتأثیر استدلال.
لازماستبهتأثیرعوامروانیبرذهنانسانولاطاهاییکهمملن استتحتتأثیراینعوامپدیدبیایند،
توجهکنیم.
کلمات،دارادبارروانیاندویدرتتأثیرگذاردمتفاوتیدارند.
نسبتگویندهبامانیزدرپذیرشیکنظرمؤثراست.بهعنوانمثالسخنانلاویشاوندان ودوستانهمیمی،از
نظرروانیتأثیربیشتردبرمادارند.
درطولزندگیجملاتمختلفدرزرقوبریهاداحساسیوروانیپیچیدهوسپس بهماعرضهمیشوند.انسان
اندیشمندبایدبتواندمطلباهلیراازلابهلادامورفرعیبیرونبلشدبهدورازاحساسات،درباره آنیضاوت
کند.
تأثیرامورروانیبه حدداستکهدرموارددبرادمطالبغلطدلیتراشیمیکنیم.
اکنونبهچندموردازشیوههاییکهازنظرروانییصدتأثیرگذاردغلطبرانسانرادارندتوجهکنید:
۱)مغالطهمسمومکردنچاه
دراینروشفردمغالطه گربدونذکر دلی،تنهاویژگیهادناشایستونامناسبیرابهیکنظریهیا
پیروانآن نسبتمیدهدتاکسیجرئتنلندبه آننظرتوجهکندیاآنرابپذیرد.
مثال۱: شخصیبدونآنلهاستدلال معتبردارائهکند،میگوید:تنها یکترسومی تواندبهایننظرمعتقد باشد!
مثال۲: شخصیتحتتأثیرچشموهمچشمیهادغلطدرجامعهمیگوید:بایدهرجورشده هدیه گرانییمتی
تهیهکنیم؛وگرنهآبرویمانمیرود!
۲)مغالطهتلهگذاری
دراینروشبرلالافمغالطهمسمومکردنچاه،ویژگیهادلاوبوشایستهادرابهنظریهاد باطیا
معتقدانبهآننسبتمیدهندوبرادافرادتلهمی گذارندتابهسمتپذیرشآنگرایش پیدا کنند. در
اهطلاحعامیانهبهاینروش«هندوانهزیربغکسیگذاشتن»می گویند.
مثال: شخصیبدونذکردلایکارآمدبودنطرحلاودمیگوید:هرکسدرکعمیقیداشته باشد،تأییدمیکندکه
طرحمنبسیارکارآمداست.
دیدگاهتان را بنویسید