گزارش تخصصی نقش ازمایشگاه :
مقدمه
خلاقیت و نوآوری محرک اصلی توسعه برای هر جامعه است. خلاقیت و نوآوری نقطه عطف اختراعات، اکتشافا ت و نمودی ارزشمند از تفکر
و ذهن خلاق بشر می‌باشد. آزمایشگاه مدارس به عنوان واحد عملیاتی نظام آموزشی، با پرورش تفکر خلاق، تربیت افرادی کاوشگر، آفریننده، نوآور
و مولد، نقش مهمی در شکوفایی خلاقیت دانش آموزان دارد. آزمایشگاه مدرسه، با اعضای علمی مجرب، متعهد و تجهیزات مناسب، بهترین محیط
برای پرورش خلاقیت شاگردان است. در چنین مکانی قدرت اندیشه و مهارت ذهنی بچه‌ها تقویت می‌شود و می‌توانند برای دست یافتن به راه
حل‌های مناسب و واقع بینانه به خلق ایده‌های نو بپردازند. با بهره گیری از یک آزمایشگاه خوب امکان تدریس عملی برای هر درس فراهم میگردد
و دانش آموزان می‌توانند نوآوری‌های خود را در مدرسه و جامعه نشان دهند.
اهمیت نقش آزمایشگاه دررشد خلاقیت دانش آموزان
آزمایشگاه مدارس می تواند جایگاهی بسیار تأ ثیر گذار در امر آ موزش داشته باشد ، مشروط بر آن که توجه کافی به آن بشود
و امکانات خوبی مثل وسایل ابزار ، مواد ، فضای مناسب و کادر مجرب و آموزش دیده در اختیار داشته باشد . در این صورت ،به طور حتم اثر
آزمایشگاه را در امر آموزش به خوبی خواهیم دید .
به نظر می رسد ، بهتر آن است که از همان دوره ی ابتدایی به آزمایشگاه بهای لازم داده شود و با تأ مین امکاناتی متناسب با سن دانش آموزان
، بستر و زمینه ی مناسب برای روشن شدن ذهن کودکان ، شکوفایی استعداد های آنان و تقویت جرٱت برای دست زدن به خلاقیت و ابتکار فراهم
شود .
بی توجهی به امر آزمایش ، صدمات بزرگی به آموزش میزند ، بنا براین ضروری است وزارت آموزش و پرورش از میان کارکنان خود افراد علاقه مند
را انتخا ب کند و با ارائه دوره های آ موزشی خاص ، افرادی مجرب و متخصص در امر آزمایشگاه تربیت نما ید و به این متصدیان کار شناس ، از نظر
معنوی و مادی توجه ویژه مبذول شود. هم چنین با اختصاص بود جه لازم ، مدارس را به امکانات مناسب آزمایشگاهی مجهز کند و آزمایش را به
عنوان یک درس در برنامه های آموزشی و کلاسی دانش آموزان لازم ا لاجرا سازد . تا بدین ترتیب شاید یکی از رکن های اصلی آموزش ، یعنی
آزمایش و تجربه ی عملی ، جایی بگیرد و زمینه ی رشد و شکوفایی ذهنی و خلاقیت دانش آموزان را فراهم آورد . امیدواریم با نگاهی دوباره به
امر آزمایش و جایگاه آزمایشگاه در برنامه های کلان آموزشی کشور ، دانش آموزان از رخوت و کسالت معلم محوری و یاد گیری صرفأ نظری
در کلاس درس رهایی یافته ، به محیط عمل و تلاش دانش آموز محور در کار های عملی و تجربی آزمایشگاه هدایت شوند ،
چرا که آزمایش :
۱– دانش آموزان را از حالت ذهنی خارج کرده ، یادگیری را ملموس و عینی می کند .
۲ – موجب برانگیختن حس کنجکاوی و تفکر خلاق می شود .
۳ – اثر خستگی جسمی و ذهنی دانش آموزان را کاهش می دهد .
۴– توانایی اندیشیدن و استدلال را در دانش آموزان افزایش می دهد .
سوال اصلی
تاثیر نقش آزمایشگاه در رشد خلاقیت دانش آموزان چه اندازه است ؟
سوالات فرعی
- هدف از تدریس دروس علوم به صورت عملی در آزمایشگاه چیست ؟
- آیا تجهیز آزمایشگاه مدارس در پرورش خلاقیت دانش اموزان موثر است ؟
- آیا آزمایشگاه نقش کمک درسی و تقویتی را ایفا می‌کند و این فرصت را به بچه‌ها می‌دهد تا ماهیت علوم تجربی را فراگیرند؟
اجرای تدریس مفاهیم علوم تجربی به صورت عملی در آزمایشگاه:
یکی از اهداف آزما یشگاه، درک نکا ت درسی و توضیح و تکمیل مفاهیم آنهاست. یعنی آزمایشگاه نقش کمک درسی و تقویتی
را ایفا می‌کند.
درس علوم تجربی ، درس یادگیری عملی مفاهیم و تجربه آنها برای زندگی بهتر است . بنابراین بخش تئوری با ید به گونه ای
با بخش عملی آمیخته شود که هم قوه ی جستجو گری را در دانش آموزان شکوفا نماید و هم دانستن و کشف مجهولات را برای
آنها نشاط آور سازد و هم آنچه را برای زندگی در دنیای امروز و فردا به آن نیازمندند به آنها بیاموزد .آموزش فعال و پویای
درس علوم فرد را قادر می سازد راه حل مسائل و کشف مجهولات را بیابد که این آموختن برای زیستن است .
در این روش ابتدا مفاهیم هر درس به طور کامل بیان می شود و سپس دانش آموزان هر کلاس در گروههای مختلف سه یا
چهار نفره با بنیه ی علمی متفاوت سازمان دهی می شوند ، سوالات مطرح می شود و گروهها به صورت مشورتی با هم پاسخ
می دهند . به طور کلی اطلاعات بین دانش آموزان مبادله شده و سپس ازمایش توسط هر گروه انجام و گزارش کار در برگه ای
توسط سرگروه ثبت می شود و نمره ارزشیا بی هر گزارش برای کل گروه ثبت می شود. با انجام آزمایش ها به صورت گروهی،
اعتماد به نفس دانش آموزان تقویت شده و درک مفاهیم دروس عمیق تر میگردد. در حین انجام آزما یش به صورت گروهی و
توسط اعضای گروه ، رغبت بیشتری جهت یادگیری درس علوم در دانش اموزان ایجاد می شود و درفضای کلاس نیز نشاط
بیشتری نسبت به زمان تدریس تئوری مفاهیم وجود دارد.
در آزمایشگاه علوم دانش اموزان هر گروه زیر نظر سرگروه و البته تحت نظارت دبیر فعالیت های داخل (انجام آزمایش )
یا خارج آزما یشگاه (ساخت وسا یل ساده علوم) را بر عهده می گیرند و هد ف اصلی در هر گروه انجام دادن آزمایش ها
وفعالیت ها به صورت گروهی است نه به صورت انفرادی
همچنین هر گروه پوشه جداگانه ای جهت نگه داری گزارش کار آزمایشگاه و ثبت اطلاعات جمع اوری شده از راه های مختلفی
از قبیل تحقیق و پرسش از دیگران ، تماشای فیلم کوتاهی از یک ازمایش و یا تجربه علمی کسب شده توسط خود گروه پیرامون
ازمایش های درس علوم دارد. و در نهایت از طریق بازبینی همین پوشه کار نمره عملی مربوط به درس علوم برای گروه
مربوطه لحاظ می شود.
مقایسه با شاخص
– هنگامي كه معلم و دانش آموز به روش آزمايشگاهي در كنار هم كار مي كنند حس تعاون و مشاركت در ميان آنها تقويت مي شود .
– روش آزمايشگاهي سبب رشد و گسترش مهارتها يي مي شود كه در مجموع دانش آموزان را به سوي مطالعه و تحقيق بيشتر سوق مي دهد.
– استفاده ازآزما يشگاه ها مي تواند ضمن بالا بردن كيفيت آموزش وياد گيري ، يك عامل بسيار تحريك كننده در فعاليت آموزشي باشد.
– آزمايشگاه و استفاده از آن د ر تدريس مي تواند براي حس كنجكاوي وتقويت نيروي اكتشاف واختراع وتفكر دانش آموزان
واعتماد به نفس ورضايت خاطر آنها باشد .
– استفاده از آزمايشگاه وآزمايش كردن به هنگام تدريس فعاليت آموزشي ويادگيري را جالب توجه وشيرين مي نمايد و در نتيجه دانش آموزان خسته وبي حوصله نمي شوند.
در نهایت با تدریس مفاهیم در کنار انجام ازمایش ها به صورت عملی ، پیشرفت قابل ملاحظه ای را درمورد دانش اموزان کلاسم در درس علوم
شاهد بودم.
تجزیه و تحلیل
مقایسه نتایج در مورد تدریس تئوری با تدریس عملی موید این مطلب است که :
انجام آزمايش به دانش آموز کمک می‌کند تا مهارتهای مورد نياز یک دانشمند را کسب کند.
این مهارتها عبارتند از: برنامه‌ریزی، مشاهده دقیق، اندازه‌گیری، ثبت دقیق و درست اطلاعات، نمایش شفاف و به دور از اغراق اطلاعات، ارائه
صحیح نتایج و یافتن ارتباط منطقی بین متغیرها.
انجام آزمايش سبب می شود تا دانش آموزان حقایق و مفاهیم علمی را بهتر درک نمایند.
۳ – انجام آزمايش سبب فعال شدن یادگیری شده و دانش آموزان را وادار می کند تا درباره اهداف آزمايش فکر کنند.
بنابراین با اجرای آزمايش، به جای اینکه دانش‌آموزان در مقابل بارش یک طرفه اطلاعات از طرف معلم تسلیم شوند،
به طور فعال در مبادله اطلاعات و تجربه با معلم شریک می شوند.
۴ -انجام آزمايش سبب واقعی تر جلوه دادن حقایق علمی می شود.
۵ -انجام آزمايش به دروس علوم تجربی هیجان و علاقه بیشتری می بخشد.
۶-انجام آزمايش سبب رشد مهارتهای مورد نظر برنامه درسی و اهداف آموزشی نظیر: گسترش ارتباطهای علمی،
رشد سواد علمی و توانایی استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات می شود.
نتیجه گیری
دانش اموزان از طریق فعالیت های گوناگون می توانند علم آموزی کنند . انتخاب هر نوع فعالیتی هم بستگی به آن دارد که هدف چه باشد پس
فعالیت را نه برای خود فعالیت بلکه برای دست یابی به فهم بیشتر و علاقه زیاتر یا ارج نهادن انجام دهیم. هر فعالیت باید اصول علمی را واضح تر
و جالب تر سازد و به شاگردان این امکان را بدهد که علاوه بر مغز ها دست ها ی خود را نیز به کار گیرند.
موانع در سر راه کلاسهای علمی و عملی بسیار زیاد است و رفع موانع نیازمند همت دوجانبه دانش آموزان و مسئولین آموزشی است .
به امید اینکه گامهای اساسی در جهت ایجاد تقویت مهارت های عملی در دانش اموزان برداشته شود.
بيشتر معلمان به اهميت استفاده از فعاليتهاي آزمايشگاهي در آموزش اثر بخش فيزيک واقفند و معتقدند که بايد در آموزش علوم از فعاليتهاي
آزمايشگاهي مناسب استفاده شود؛ اما در بيشتر مواقع اين امر محقق نمي شود.
موانع متعددي وجود دارند که باعث مي شود تا معلمان نتوانند به راحتي از فعاليتهاي آزمايشگاهي در آموزش استفاده نمايند.
مهمترین این عوامل مزاحم عبارتند از:
– کمبود امکانات، ابزار و وسایل آزمایشگاهی
– کمبود زمان جهت تدریس توام با انجام ازمایش
– توجه کمتر به نمره آزمایشگاهی در ارزشیابی پایانی و آزمونهای سراسری که منجر به کاهش انگیزه از سوی دانش اموز
و دبیر می گردد.
– تعداد زیاد دانش اموزان که منجر به بی نظمی در ساعات ازمایشگاه می گردد.
– نا کافی بودن فضای ازمایشگاه
– عدم حضور نیروهای متخصص و کار امد جهت انجام یکسری ازمایش ها
راهکارها
– اختصاص فضای کافی جهت ازما یشگاه مدارس
– تجهیز ازمایشگاه های مدارس
– اختصاص متصدیان و کارشناسان دارای تخصص و مدارک تحصیلی مرتبط با کار در ازمایشکاه
برچسب ها: گزارش تخصصی نقش ازمایشگاه, نقش ازمایشگاه
