جزوه (اسم فاعل، اسم مفعول و اسم مبالغه)
⭐️بودجه بندی عربی کنکور نظام جدید
عربی کنکور را چگونه بخوانیم؟ شما باید اول به سراغ مطالعه بودجه عربی کنکور بروید. بودجه بندی عربی کنکور برای داوطلبان گروه تجربی و ریاضی یکسان است. این بدین معنی است که داوطلبان هر دو گروه به راحتی می‌توانند این بودجه بندی را مطالعه کنند. سوالات عربی در کنکور از ۷ بخش تشکیل شده است:
- بخش ترجمه و مفاهیم: ۱۰ سوال
- بخش مفهوم لغات: ۱ سوال
- بخش متن و درک مطلب: ۴ سوال
- بخش تحلیل صرفی: ۳ سوال
- بخش حرکت گذاری: ۱ سوال
- بخش جمع مکسر، متضاد و مترادف: ۱ سوال
- بخش قواعد: ۵ سوال
🌱اسم فاعل، اسم مفعول و اسم مبالغه یکی از درس های مهم عربی در کنکور هستند که باید آن ها را به خوبی فرا گرفت. برای یاد گیری کامل آن، با ما همراه باشید.
در زبان عربی اسم ها بر اساس وزن و ساختاری که دارند به دو نوع تقسیم می شوند:
- مشتق
- جامد
🍄اسم های مشتق: برای ساختن اسم مشتق باید فعل ها بر وزن خاصی ببریم تا از آن اسم مشتق به دست بیاوریم پس یعنی اسم های مشتق اسم هایی هستند که از فعل ها ساخته شده اند که بر وزن های مد نظر ما در آمده اند.
نکات مهم:
۱. برای ساختن اسم های مشتق همواره به ورودی یک فعل نیاز داریم.
۲. خروجی ما همیشه یک اسم مشتق خواهد بود.
۳. ترجمه اسم مشتق متناسب با نوع مشتقی که به دست می آید تغییر می کند مثلا: اسم مبالغه بر بسیاری دلالت می کند.
🍄اسم های جامد: اسم هایی که بر وزن های مد نظر ما تبدیل نشوند، جامد هستند و به عبارتی می توان گفت هر اسمی که مشتق نباشد جامد است.( همه مصدر ها چه مزید باشند مثل مفاعله و چه مجرد باشند که سماعی هستند مثل جلوس و… جامد هستند.)
نکته: برای اینکه بفهمیم جمع یک کلمه جامد است یا مشتق باید در ابتدا مفرد آن را در نظر بگیریم، اگر مفرد آن مشتق باشد جمع آن نیز مشتق است و اگر مفرد آن جامد باشد جمع آن نیز جامد است.
مشتق ها انواعی دارند که امروز قصد داریم به سه نوع مهم آن ها یعنی اسم فاعل، اسم مفعول و اسم مبالغه بپردازیم.
🍄اسم فاعل:
ساختن اسم فاعل از افعال ثلاثی مجرد:
برای ساختن اسم فاعل از افعال ثلاثی مجرد کافیست که آن ها بر وزن ” فاعل ” ببریم تا اسم فاعل ساخته شود.
مثال: کتب بر وزن فاعل: کاتب
خلق بر وزن فاعل: خالق
🍄ساختن اسم فاعل از افعال ثلاثی مزید:
برای ساختن اسم فاعل از افعال ثلاثی مزید باید گام های زیر را به ترتیب انجام بدهیم:
۱. فعل مزید را به صیغه اول مضارع ( مفرد مذکر غایب ) در همان باب ببریم.
۲. از ابتدای فعل مضارع حرف ” یـ ” را حذف و حرف ” مُــ ” را جایگزین آن میکنیم.
۳. به عین الفعل صدای ” ــِ ” می دهیم.
مثال: اسم فاعل را از فعل قَدَّسَ در باب تفعیل میسازیم.
گام‌اول: تبدیل به صیغه اول فعل مضارع = یُقَدّس
گام دوم: حذف ” یـ ” و جایگزینی ” مُــ ” = مُقَدّس
گام سوم: عین الفعل حرکت ” ــِ ” میگیرد = مُقَدِّس
نکته مهم دیگر درباره اسم‌فاعل این است که اسم های فاعل دو وزن کمکی دارند که عبارتند از:
۱. فالَّ
۲. فاعی
*اگر بخواهیم از فعل های مضاعف ( یعنی فعل هایی که حرف دوم و سومشان یکی است، مثل: خصص، عمم و…) اسم فاعل بسازیم، افعال را بر وزن فالَّ میبریم.
مثال: خاصَّ، عامَّ
*اگر بخواهیم از فعل هایی که لام الفعل آن ها ( یا آخرین حرف آن ها ) ” ی ” است ( مثل: هدی، قضی و…) اسم فاعل بسازیم باید افعال را بر وزن فاعی میبریم.
مثال: هادی، قاضی
🍄اسم مفعول:
ساختن اسم مفعول از افعال ثلاثی مجرد:
برای ساختن اسم مفعول از افعال ثلاثی مجرد کافیست آن ها را بر وزن مفعول ببریم تا اسم مفعول ساخته شود.
مثال: کتب بر وزن مفعول: مکتوب
خلق بر وزن مفعول: مخلوق
ساختن اسم مفعول از افعال ثلاثی مزید:
برای ساختن اسم مفعول از افعال ثلاثی مزید لازم است گام های زیر را به ترتیب انجام بدهیم:
۱. فعل مزید را به صیغه اول مضارع ( مفرد مذکر غایب ) در همان باب می بریم.
۲. در ابتدای فعل حرف ” یــ ” را حذف و حرف ” مُــ ” را جایگزین آن می کنیم.
۳. به عین الفعل صدای ” ـــَ ” می دهیم.
مثال: اسم مفعول را از فعل عَلَّمَ در باب تفعیل می سازیم.
گام اول: تبدیل به صیغه اول فعل مضارع = یُعَلّم
گام دوم: حذف ” یــ ” و جایگزینی ” مُــ ” = مُعَلّم
گام سوم: عین الفعل حرکت ” ـــَ ” میگیرد = مُعَلَّم
نکات مهم:
۱. اسم های فاعل و مفعول هم از افعال ثلاثی مزید ساخته می شوند و هم از افعال ثلاثی مجرد.
۲. در ترجمه، اسم فاعل به معنای انجام دهنده یا دارنده حالت است.
۳. در ترجمه، اسم مفعول به معنای انجام شده است.
مثال:
کاتب= نویسنده / مکتوب= نوشته شده
خالق= آفریننده / مخلوق= آفریده شده
۴. هر اسمی که با ” مُــ ” شروع شود همواره مشتق است یعنی یا اسم فاعل است یا اسم مفعول و باید براساس حرکت عین الفعل آن ها این را بفهمیم.
عین الفعل اگر ” ــِ ” بگیرد اسم فاعل و اگر ” ـــَ ” بگیرد اسم مفعول است.
گاهی ممکن است عین الفعل به جای ” ــِ “، ” ای ” و یا به جای” ـــَ “، ” ا ” بگیرد که کاملا درست است.
مثال:
مُقام، مُحمَد= اسم مفعول
مُعین، مُومِن= اسم فاعل
** در این نکته یک مورد استثنا هم وجود دارد و آن این است که هر اسمی که بر وزن مفاعله باشد اسم مشتق نیست و اسم جامد است زیرا مصدر ها هیچ گاه مشتق نیستند و همواره جامد هستند.
اسم مبالغه فقط از افعال ثلاثی مجرد ساخته می شود.
وزن های اسم مبالغه عبارتند از :
۱. فَعّال
۲. فَعّاله
۳. فَعول
یعنی زمانی که افعال ثلاثی مجرد را بر این وزن ها ببریم اسم مبالغه ساخته می شود.
مثال:
رزّاق= بر وزن فعّال
علّامه= بر وزن فعّاله
رئوف= بر وزن فَعول
*اسم مبالغه بر بسیاری دلالت می کند.
مثال:
علّامه= بسیار دانا
خلّاق= بسیار آفریننده
نکته مهم: گاهی وزن فعّال و فعّاله بر شغل و گاهی بر اشیا دلالت می کند که اسم مبالغه محسوب می شوند.
( در سال های قبل این موارد اسم مبالغه محسوب نمی شدند اما جدیدا این قانون تغییر کرده است و جزء اسم مبالغه محسوب می شوند. )
مثال:
خبّاز= نانوا
نظّاره= عینک
سیّاره= خودرو
تست کنکوری
اسم فاعل اسم مفعول و اسم مبالغه را در عبارت زیر به ترتیب مشخص کنید:
-رسّام-مصنوع-خالق
۱) اسم فاعل-اسم مفعول- اسم مبالغه
۲) اسم مبالغه-اسم مفعول-اسم فاعل
۳) اسم فاعل-اسم مبالغه-اسم مفعول
۴)اسم مفعول-اسم مبالغه-اسم فاعل
پاسخ: گزینه دو درست است.
رسّام اسم مبالغه بر وزن فعّال، مصنوع اسم مفعول بر وزن مفعول و خالق اسم فاعل بر وزن فاعل است.
عين اسم الفاعل:
۱) مُشاهِد
۲) مُشاهَد
۳) مُسْتَخْرَج
۴)مُرْسَل
پاسخ: گزینه یک درست است.
هر اسمی که با ” مُــ ” شروع شود اسم فاعل یا مفعول است، برای اسم فاعل عین الفعل حرکت ” ــِ ” میگیرد پس در اینجا مُشاهِد اسم فاعل است.
كدام گزينه اسم فاعل نيست؟
۱) مُتفضَّل
۲) مُغْتصبه
۳) مُضفين
۴) مُشاهِدون
پاسخ: گزینه ۱ درست است.
عین الفعل اسم فاعل حرکت ” ــِ ” می گیرد اما در این گزینه عین الفعل حرکت ” ــَ” گرفته و اسم مفعول است.
دیدگاهتان را بنویسید